ผักโขมบ้าน

ออกอากาศ10 พ.ค. 68

พาไปรู้จักพืชล้มลุกที่เกิดตามธรรมชาติชนิดหนึ่ง คือผักพื้นบ้านที่มีชื่อว่า "ผักโขมบ้าน" ที่ ต.หนองกร่าง อ.บ่อพลอย จ.กาญจนบุรี เป็นพืชพื้นบ้านที่คนไทยในอดีตนิยมบริโภคมาอย่างยาวนาน ทั้งในรูปแบบของการกินสด ต้ม แกง หรือแม้แต่การใช้เป็นสมุนไพรรักษาโรค พร้อมเข้าครัวปรุงเมนูแบบจีนแคะ "ขนมผักโขมบ้าน" และเมนู "ซุปข้าวโพดผักโขมบ้าน"

ความรู้เกี่ยวกับผักโขมบ้าน

ผักโขมบ้าน เป็นพืชล้มลุกที่เติบโตขึ้นเองตามธรรมชาติทั่วไป มีลักษณะเป็นใบเดี่ยวรูปโล่สีเขียวเข้ม ขอบใบเรียบ ก้านใบสั้น ดอกเป็นช่อสีน้ำตาลหรือน้ำเงินอมม่วง ผลเมื่อแก่จะมีสีน้ำตาลเกือบดำ สามารถงอกและเจริญเติบโตได้ง่ายเมื่อมีน้ำฝนชุ่มชื้น

ผักโขมบ้าน มีคุณค่าทางโภชนาการสูง เป็นแหล่งโปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุที่สำคัญ เช่น วิตามินเอ วิตามินบี6 วิตามินซี แคลเซียม เหล็ก และโพแทสเซียม นอกจากนี้ยังมีเส้นใยอาหารสูง ช่วยส่งเสริมระบบขับถ่ายที่ดี

ประวัติและการใช้ประโยชน์ของผักโขมบ้าน

ผักโขมบ้าน เป็นพืชที่มีการใช้ประโยชน์มาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยบันทึกพบในหนังสืออักขราภิธานศรับท์ของหมอบรัดเลย์เมื่อปี พ.ศ. 2416 ซึ่งระบุชื่อว่า "ผักโหม" และให้คำอธิบายว่าเป็น "หญ้าต้นสูงสักศอกเศษ มีหนามอย่างหนึ่ง สองอย่างไม่มีหนาม เรียกหักโหมหิน ผักโหมหัด"

ในอดีต ผักโขมบ้าน เป็นอาหารสำคัญของชาวบ้านในหลายพื้นที่ โดยเฉพาะกลุ่มชาวจีนแคระที่อพยพมาอยู่ในประเทศไทย พวกเขานิยมเก็บ ผักโขมบ้าน มารับประทานกันในครอบครัว และสืบทอดการบริโภคมาหลายชั่วอายุคน

นอกจากการนำมารับประทานเป็นอาหารแล้ว ในอดีตชาวบ้านยังใช้ ผักโขมบ้าน ในการรักษาโรคต่าง ๆ เช่น ใช้รากต้มเป็นยาถอนพิษร้อนภายใน ช่วยแก้ไข้ ขับเสมหะ และขับปัสสาวะ ส่วนน้ำต้มจากใบและก้านก็นำมาใช้อาบเพื่อแก้อาการคัน

การนำผักโขมบ้านมาปรุงอาหาร

ในปัจจุบัน ผักโขมบ้าน ถูกมองข้ามและถูกจัดเป็นวัชพืชมากขึ้น แม้จะมีคุณค่าทางโภชนาการที่สูงก็ตาม ดังนั้น การส่งเสริมให้คนรุ่นใหม่หันมาบริโภค ผักโขมบ้าน จึงเป็นเรื่องสำคัญ

วิธีการนำ ผักโขมบ้าน มาปรุงอาหารที่นิยมกันมีหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการนำมาต้ม แกง ผัด หรือแม้แต่การนำมาทำขนมนึ่ง ซึ่งเป็นขนมพื้นบ้านของชาวจีนแคระที่เรียกว่า "หันช้อย" หรือ "พิซซ่าคนแคระ" ที่มีรสชาติอร่อยและมีประโยชน์สูง

ข้อควรระวังสำหรับการบริโภค ผักโขมบ้าน คือ ผักชนิดนี้มีสารออกซาเลตสูง ซึ่งอาจก่อให้เกิดปัญหาสำหรับผู้ป่วยโรคเก๊าท์หรือโรคข้ออักเสบ ดังนั้น ควรนำไปผ่านความร้อนก่อนรับประทาน เช่น การต้ม ผัด หรือนึ่ง เพื่อลดปริมาณสารออกซาเลตลง

สรุปภูมิปัญญาเกี่ยวกับผักโขมบ้าน

ผักโขมบ้าน เป็นพืชพื้นถิ่นที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง แต่กลับถูกมองข้ามและจัดเป็นวัชพืชในปัจจุบัน การส่งเสริมให้คนรุ่นใหม่หันมาบริโภค ผักโขมบ้าน จึงเป็นเรื่องสำคัญ เพื่อให้คนไทยได้ทำความรู้จักและเห็นคุณค่าของพืชล้ำค่าแห่งท้องถิ่นอีกชนิดหนึ่ง

เกร็ดความรู้

"ผักโขมบ้าน" เป็นผักพื้นบ้าน มีลักษณะเป็นพืชล้มลุกที่เกิดตามธรรมชาติ พบอยู่ทั่วไปคล้ายวัชพืช เนื่องจากมีความสามารถขึ้นได้เองในสภาพดินแทบทุกชนิด โดยจะชอบดินร่วนปนทราย เนื่องจากมีรากอ่อน และสามารถเติบโตอย่างรวดเร็ว ทนทาน ทนโรคและแมลง นอกจากนี้เมล็ดของผักโขม ซึ่งมีขนาดเล็กสีดำเป็นมัน โดยชาวบ้านในพื้นที่ต.หนองกร่าง อ.บ่อพลอย จ.กาญจนบุรี นำส่วนของยอดอ่อน ต้นอ่อน ดอกของผักโขมบ้านมาประกอบอาหาร

ติดตามชมได้ในรายการ ภัตตาคารบ้านทุ่ง ตอน ผักโขมบ้าน วันเสาร์ที่ 10 พฤษภาคม 2568 เวลา 16.05 - 16.30 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมผ่านทีวีออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live

คำถามที่พบบ่อย เกี่ยวกับผักโขมบ้าน

1. ผักโขมบ้านและผักโขมป่าต่างกันอย่างไร?

- ผักโขมบ้านและผักโขมป่าเป็นชื่อเรียกของพืชชนิดเดียวกัน แต่ผักโขมป่าจะมีลักษณะเป็นพืชป่าที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ ส่วนผักโขมบ้านจะเป็นชนิดที่ขึ้นตามที่อยู่อาศัยของมนุษย์ เช่น ริมรั้ว ริมทาง เป็นต้น

2. ประโยชน์ของผักโขมบ้านมีอะไรบ้าง?

- ผักโขมบ้านมีคุณค่าทางโภชนาการสูง เป็นแหล่งโปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุที่สำคัญ เช่น วิตามินเอ วิตามินบี6 วิตามินซี แคลเซียม เหล็ก และโพแทสเซียม นอกจากนี้ยังมีเส้นใยอาหารสูง ช่วยส่งเสริมระบบขับถ่ายที่ดี

3. ควรระวังอะไรเมื่อบริโภคผักโขมบ้าน?

- ผักโขมบ้านมีสารออกซาเลตสูง ซึ่งอาจก่อให้เกิดปัญหาสำหรับผู้ป่วยโรคเก๊าท์หรือโรคข้ออักเสบ ดังนั้น ควรนำไปผ่านความร้อน เช่น การต้ม ผัด หรือนึ่ง เพื่อลดปริมาณสารออกซาเลตลง ก่อนนำมารับประทาน

แท็กที่เกี่ยวข้อง: